کاخ هشت بهشت

از کلیه کاخهای باصفا و کلاه فرنگیهائی که در کنار چهارباغ احداث شده بود فقط کاخ هشت بهشت باقی مانده است. این عمارت باشکوه که روزگاری زیباترین کاخ عالم هم نامیده میشد در سال 1080 هجری و به روزگار شاه سلیمان صفوی در نزدیکی باغ بلبل ساخته شد.

این بنای دو طبقه با طاقهای زیبا و تزئینات فراوان و هماهنگ دست به دست هم داده تا یکی از نمونههای درخشان معماری عصر صفویه را به نمایش بگذارند.

کلیه سیاحان و جهانگردانی که از اصفهان بازدید کرده و موفق شدهاند به درون کاخ هشت بهشت راه یابند آن را بهترین بناهای دنیا نامیدهاند. یکی از آنها کاخ هشت بهشت را با عبارت «… فرح انگیزتر از مجلل ترین کاخهای ممالک اروپایی» توصیف کرده است.

باغ وسیعی که عمارت در آن واقع شده جزئی از باغ بزرگ نقش جهان بوده است که شاه اسماعیل اول احداث کرد و در زمان جانشینان او بخصوص شاه عباس اول به قطعات متعددی تقسیم شد.

این قصر باشکوه از همان ابتدای احداث «عمارت هشت بهشت» «هشت به هشت» و «هشت در بهشت» نامیده میشده است.
بخش مرکزی کاخ به صورت 4 صفه ساخته شده و ایوان آن رو به شمال است. سقفی که بر فراز این بنای 4 صفه استوار است پوشیده از مقرنسهای گچی خوش رنگ و خوش طرح است.

اتاقهای طبقه اول در 4 گوشه عمارت تزئیناتی از گچبری و نقاشی دارند. در طبقه دوم عمارت نیز مجموعهای از رواقها و اتاقها و طاقها و پنچرهها برنفاست و زیبائی آن میافزاید. این طبقه به راهروها و اتاقهای متعددی تقسیم شده که هر یک تزئینات خاصی دارند. در برخی حوض آب و در بعضی بخاریهای دیواری تعبیه شدهاند دیوارها را نیز آینههای فراوان میپوشانیدند تمام سقفهای کاخ را نیز موزائیکهای بسیار عالی پوشانیده و دالانها و غلام گردشهای بسیار زیبا و هماهنگ آنها را احاطه کردهاند.

تزئینات عمارت در دوران صفویه به حدی باشکوه و هنرمندانه بوده که هیچ سیاحتی از اعجاب و تحسین آنها خودداری نکرده است.

آنچه در این عمارت حائز اهمیت است ارتباطی است که میان فضاها و قسمتهای مختلف آن پدید آمده است. این ارتباط باعث شده تا عمارت هشت بهشت اصفهان در عین تنوع و گوناگونی و تعدد فضا از وحدت و یکپارچگی و تزئینات قابل توجه برخوردار شود.

متأسفانه امروز از نردههای چوب زرنگار و قابها و جامهای بلور و آلتهای شیشهای رنگارنگ ظریف اثری بر جای نمانده است چرا که در دورههای بعد از صفویه و بخصوص در عصر قاجاریان تغییرات بسیاری در آن داده شد. این تغییرات به حدی است که برخی از سیاحان آن را از دوران قاجار به حساب آوردهاند.

در اواخر دوره قاجار عمارت هشت بهشت به مالکیت خصوصی اشخاص درآمد و از زیورهای نفیس و گرانبهای دوره صفویه عاری گردید بطوری که امروز از آن همه شکوه و فریبندگی داخل کاخ و درختان چنار تناور و گلهای یاس سفید و سرخ که در حاشیه خیابانهای آن روئیده بودند و همچنین از آب نماها و جویهای آب روان اثری بر جای نمانده است. با همه دخل و تصرفات به گفته «آندره گدار» که سالها باستانشناسی ایران را اداره کرده است :
«… کاخ هشت بهشت با تالاری که از هر سو باز است و با چهار عمارت کلاه فرنگی دو طبقه هشت بهشت در چهار گوشه خود هنوز هم ترکیب اصلی و مختصری از لطف و ملاحت روزگاران گذشته را حفظ کرده است.»

ذکر این نکته مناسبت دارد که تزئینات این کاخ هشت گوشه که نشانه روحیه معماری و تزئینات اواخر دوره صفوی است به همراه ساختمان آن که میان باغ واقع شده است بعدها به فراوانی مورد تقلید قرار گرفته است.

منبع » کاخ هشت بهشت در اصفهان